شبكه كوروئيد و مايع مغزي نخاعي :
سيستم عصبي مركزي از بافت ظريفي درست شده و همانطور كه ذكر شد وسيله حفاظت ان استخوانهاي جمجمه و ستون مهره مي باشد . علاوه بر اين قسمت نرم شامه – عنكبوتيه محتوي مايعي است كه به منزله يك بالشتك مايع عمل مي كند . اين مايع ، مايع مغزي نخاعي است كه درون بطنهاي مغز و مجراي مركزي نخاع را پر مي كند . مايع درون بطنهاي مغزي بطور ازاد به مايع موجود در فضاي زير اراكنوئيد متصل و دائما تجديد شده زيرا نه تنها يك عامل محافظت كننده است بلكه نقش مهمي در متابوليسم بافت عصبي داراست .
مايع مغزي نخاعي از شبكه هاي كوروئيد ترشح مي شود . شبكه هاي كوروئيد نقاطي از بافت مغزي است كه خصوصيات جنيني خود را حفظ كرده يعني بصورت يك اپي تليوم نازك غير عصبي بوده و به نرم شامه بسيار پر عروقي چسبيده است . محل اين شبكه ها سقف بطنهاي 3 و 4 و ديواره مياني قسمتي از بطنهاي طرفي است . در اين نقاط پوشش بطنها ( اپانديما ) از يك لايه منظم سلولهاي مكعبي به هسته هاي درشت گرد مركزي و يك راس ازاد با حاشيه مسواكي تشكيل شده است . در ميكروسكوپي الكترونيك راس سلولها ميكرو و يلوسهاي با راس حجيم فراواني نشان داده و سطوح طرفي و قاعده انها داراي چين خوردگيهايي به داخل سيتوپلاسم است . اين چين خوردگيها همراه با ميكروويلي احتمالا افزايش سطح سلول مي باشند . اين اپي تليوم بر روي بافت همبند ظريفي ناشي از نرم شامه – عنكبوتيه قرار گرفته و درون ان رگهاي خوني متعدد با جدار نازك و پوشيده با اندوتليوم ( نوع دو ) وجود دارد . تمام اين بافت كوروئيد به داخل فضاهاي بطني برجسته شده و اينجاست كه محل ترشح مايع مغزي – نخاعي مي باشد . در سطح بطن چهارم سه سوراخ : يكي مركزي ( سوراخ ماژندي ) و دو عدد طرفي ( سوراخهاي لوشكا ) وجود دارد كه مايع مغزي نخاعي از اين راه مي تواند وارد فضاي زير اراكنوئيد بشود . تمام بطنها و مجراي مركزي نخاع به يكديگر متصلند و جريان مايع مغزي – نخاعي معمولا از بطنها به طرف فضاهاي زير اراكنوئيد مي باشد .
جذب مايع مغزي نخاعي بيشتر از طريق سينوسها وريدي بزرگ داخل جمجمه است . اين سينوسها با بافت ليفي سخت شامه محصور شده اما در بعضي نقاط عنكبوتيه به داخل فضاي سينوس برجستگي هاي انگشتي شكلي به نام كركهاي اراكنوئيد دارد . در اين كركها كه مايع مغزي نخاعي از خون درون سينوسها فقط بوسيله مزوتليوم ( مننگوتليوم ) جدا شده مي تواند به خون برگردد . مقادير كمي از مايع مغزي نخاعي از طريق لنفاتيكهاي خارج جمجمه اي كه به فضاهاي دور عصبي اعصاب مغزي متصلند به جريان خون بر مي گردد . بدين ترتيب مايع مغزي نخاعي بطور دايم از شبكه هاي كوروئيد ترشح و جذب ان به داخل يك سيستم وريدي است . مايع مغزي نخاعي مايعي است روشن ، بي رنگ ، شبيه مايع زلاليه چشم و مايع ميان بافتي و محتوي مقادير كمي پروتئين ، گلوكز و مقداري نمكهاي غير الي مي باشد . وزن مخصوص ان فقط 1.004 تا 1.007 است و معمولا چند لنفوسيت در ان وجود دارد .
ساختمان سلولي سيستم عصبي مركزي :
نخاع :
نخاع در مقطع عرضي بيضي شكل است . در قسمت خلفي توسط ديواره ميان خلفي بطور نسبي به دو نيمه راست و چپ تقسيم مي شود . در حاليكه در قسمت قدامي يك شيار عميق طولي به نام شكاف مياني – قدامي وجود دارد . تمام نخاع توسط نرم شامه احاطه شده كه واردشكاف مياني قدامي نيز مي شود .گرچه تغييرات از لحاظ شكل و ساختمان مختلف تخاع ( نخاع گردني ، پشتي ، كمري ، ساكرال ) به چشم مي خورد ولي طرح اساسي نخاع در همه سطوح يكسان است . در مقطع عرضي در قسمت مركزي نخاع وسعتي است از ماده خاكستري كه از سلولهاي عصبي تشكيل شده است . ماده سفيد كه از الياف عصبي تشكيل شده ماده خاكستري را احاطه مي كند و به طنابهاي طولي به نام فونيكولي تقسيم مي گردد . بين شاخ خلفي و ديواره مياني خلفي ، طناب خلفي يا پشتي قرار گرفته است . بقيه ماده سفيد توسط شاخ قدامي و ريشه هاي عصبي و شكاف مياني قدامي به ترتيب به طنابهاي طرفي و قدامي تقسيم مي شود . بين راس شاخ خلفي و سطح نخاع وسعت كوچكي است از ماده سفيد محتوي الياف عصبي ظريف به نام منطقه ليسوئر .
سلولهاي عصبي در ماده خاكستري از نوع چند قطبي ، اكسون بعضي از انها بصورت ريشه هاي قدامي از نخاع خارج شده و اكسون بعضي ديگر در همان طرف و طرف مقابل وارد ماده سفيد مي شود و بالاخره بعضي هم اكسونهاي كوتاهي دارند كه نزديك به نورون خود خاتمه يافته و محدود به ماده خاكستري هستند . ( گلژي نوع دو ) .بطور كلي ماده سفيد فاقد جسم سلول عصبي يا دندريت بوده و از الياف ميلين دار و بدون ميلين تشكيل يافته است . حاشيه باريكي از سطح نخاع فقط از سلولهاي نور و گليال درست شده است .
منبع:
